โมเดลการสื่อสารเชิงสืบสวนแบบ 3C1D: กรอบแนวคิดเพื่อความไว้วางใจของสังคมดิจิทัล

บทนำ

ในยุคสังคมดิจิทัล การไหลเวียนของข้อมูลข่าวสารเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและมีผลกระทบต่อการรับรู้ ความเชื่อ และการตัดสินใจของสาธารณะอย่างกว้างขวาง ปรากฏการณ์ข่าวเชิงสืบสวน การเปิดโปงข้อมูล และการสื่อสารทางการเมือง ล้วนเผชิญกับคำถามสำคัญเรื่องความน่าเชื่อถือ ความรับผิดชอบ และผลกระทบต่อสังคม บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้เชิงวิชาการในรูปแบบที่ประชาชนทั่วไปสามารถเข้าถึงได้ โดยนำเสนอ “โมเดลการสื่อสารเชิงสืบสวนแบบ 3C1D” ซึ่งพัฒนาขึ้นเพื่ออธิบายกลไกการสื่อสารที่สร้างความไว้วางใจในสังคมดิจิทัล

แนวคิดและที่มาของโมเดล 3C1D

โมเดล 3C1D เป็นกรอบแนวคิดสหวิทยาการที่บูรณาการองค์ความรู้ด้านการสื่อสาร สังคมศาสตร์ และนิติศาสตร์ ประกอบด้วยองค์ประกอบหลัก 4 ประการ ได้แก่ Context (บริบท), Credibility (ความน่าเชื่อถือ), Consequence (ผลกระทบ) และ Disclosure (การเปิดเผยข้อมูลอย่างรับผิดชอบ) โดยตั้งอยู่บนสมมติฐานว่าการสื่อสารเชิงสืบสวนที่ขาดองค์ประกอบใดองค์ประกอบหนึ่ง อาจนำไปสู่ความไม่ไว้วางใจหรือความขัดแย้งในสังคม

องค์ประกอบของโมเดล 3C1D

Context หมายถึง การพิจารณาบริบททางสังคม วัฒนธรรม กฎหมาย และสถานการณ์ร่วมสมัยก่อนการสื่อสารข้อมูล

Credibility คือ ความน่าเชื่อถือของผู้สื่อสาร แหล่งข้อมูล และกระบวนการตรวจสอบข้อเท็จจริง

Consequence คือ การตระหนักถึงผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นต่อบุคคล กลุ่ม และสังคมจากการเปิดเผยข้อมูล

Disclosure หมายถึง การเปิดเผยข้อมูลอย่างโปร่งใส มีจริยธรรม และสอดคล้องกับหลักกฎหมาย

ตารางที่ 1 องค์ประกอบของโมเดล 3C1D

องค์ประกอบ	ความหมายโดยสรุป	ประโยชน์ต่อสังคม
Context	บริบททางสังคมและสถานการณ์	ลดความเข้าใจผิดและการบิดเบือน
Credibility	ความน่าเชื่อถือของข้อมูล	สร้างความเชื่อมั่นของสาธารณะ
Consequence	การคำนึงถึงผลกระทบ	ลดความเสียหายทางสังคม
Disclosure	การเปิดเผยอย่างรับผิดชอบ	เสริมความโปร่งใสและธรรมาภิบาล

แผนภาพที่ 1 โมเดลการสื่อสารเชิงสืบสวนแบบ 3C1D

Context → Credibility → Consequence → Disclosure → ความไว้วางใจของสาธารณะ

การประยุกต์ใช้ในสังคมไทย

โมเดล 3C1D สามารถประยุกต์ใช้ได้กับสื่อมวลชน นักการเมือง องค์กรภาครัฐ และภาคประชาชน โดยเฉพาะในประเด็นอ่อนไหวทางสังคมและการเมือง เช่น ข่าวการทุจริต การตรวจสอบผู้มีอำนาจ และการสื่อสารนโยบายสาธารณะ การใช้โมเดลนี้ช่วยลดความขัดแย้งจากการตีความข้อมูลที่แตกต่าง และเพิ่มความชอบธรรมของการสื่อสาร

บทสรุป

โมเดลการสื่อสารเชิงสืบสวนแบบ 3C1D เป็นเครื่องมือทางปัญญาที่ช่วยให้สังคมเข้าใจการสื่อสารอย่างมีความรับผิดชอบในยุคดิจิทัล บทความนี้มุ่งเผยแพร่เป็นวิทยาทานเพื่อส่งเสริมการรู้เท่าทันสื่อ ความโปร่งใส และความไว้วางใจของสาธารณะ อันเป็นรากฐานสำคัญของสังคมประชาธิปไตย

เอกสารอ้างอิง

ธีรยุทธ บุญมี. (2562). สังคมกับอำนาจการสื่อสาร. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

สุภางค์ จันทวานิช. (2561). การวิจัยเชิงคุณภาพทางสังคมศาสตร์. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. (2563). ความรู้ อำนาจ และการเมืองของการสื่อสาร. วารสารสังคมศาสตร์, 32(2), 1–20.